KATEISMO

DE LA

KATOLIKA EKLEZIO



Novtraduko surbaze de la

Edicio typica Latina



DATEI-NR.: 202665384

2020.09.08.





















































Bildsimbolo (tonosigno) de tombo-tono.

Kristanoj utiligis tiun bildon el la vivo de patisto kiel simbolo de la trankvilo kaj de la felio, kiun trovas la mortinto en la eterna vivo.

i tiu bildo anka montras, kio karakterizas i tiun kateismon:

Kristo la bona patisto gvidas kaj protektas siajn kredantojn (la afojn) per sia atoritato (la bastono);

Li gvidis la kredantojn kaj ripoziga ilin en la ombro de la "vivoarbo",

kio estas la savanta kruco malfermanta la paradizon.



OLDENBOURG

ST. BENNO VERLAG

PAULUSVERLAG 2003



Paulusverlag, CH-1700 Freiburg, ISBN 3-7228-0576-7 (geb/bintita)

weitere Verlagsangaben S. 4 (pliaj indikoj de eldonejoj sur p.4).



ENHAVO-TAELO (1) Xx



PROLOGO Xx



I La vivo de la homo - ekkoni Dion kaj ami LIN p. x



APOSTOLA KONSTITUCIO "FIDEI DEPOSITUM"

8.9.2020

okaze de la publikigo de la

"Kateismo de la Katolika Eklezio",

kiu estis verkita konekse kun

la dua Vatikana Koncilio.



Johano Palo la 2a, episkopo

servisto de la servistoj de Dio

por dara memoro.



Al la honorindaj fratoj kardinaloj, patriaroj, ef-episkopoj kaj episkopoj, pastroj kaj diakonoj kaj al iuj membroj de la Dia popolo.



La sinjoro konfidis al Sia eklezio la taskon gardi la dogmaron, kaj i plenumigas tiun taskon iutempe. La 2-a Vatikana Koncilio malfermita anta 30 jaroj de mia antaulo Johano la 23a - bone li estu memorigata - havis la intencon kaj la deziron, heligi la apostolan kaj pastoralan senditecon de la eklezio, eklumigi la veron de la evangelio kaj tiel gvidi iujn homojn al serado kaj akceptado de la ion superanta amo de Kristo (komp. Efe 3,19).

Kiel efa tasko la beata papo Johano la 23a komisiis al la koncilio pli bone gardi kaj prezenti la valoran bonaon de la kristana dogmaro, por in fari alirebla por iuj krist-kredantoj kaj por iuj homoj Di-favoraj. Pro tio la koncilio unue ne kondamnu la erarojn de sia tempo, sed precipe klopodu en trankvilo prezenti la dogmaron en klara forto kaj beleco. La papo diris: "Lumita de la lumo de i tiu koncilio la eklezio kreskos - kiel ni fidas - per novaj riaoj, gajnos novajn energiojn kaj sentime rigardos en la futuron." "Estas nia devo, volonte kaj sentime fari tion, kion postulas nia tempo, por tiel darigi la vojon, kiun la eklezio iras jam ekde preska 20 jarcentoj. (2)

Helpe de Dio la patroj de la koncilio kapablis perlabori porla eklezio dum 4-jara laboro atendindan riecon de instru-eldiroj kaj pastoralaj direktivoj. Patistoj kaj kredantoj en tio trovas direktivojn por "la renovigo de la pensado, de la agado, de la moroj kaj morala forto, por ojo kaj espero, kiel ili estis celo de la koncilio (3).

La koncilio post sia fino ne esis inspiri la vivon de la eklezio. En la jaro 1985 mi povis konstati: "Por mi, kiu havis la apartan gracon, aktive partopreni en la Dua Vatikana Koncilio, i estis dara rilatujo por mia tuta pastorala agado, kaj mi esti konscie aktiva precize kaj konkrete apliki siajn direktivojn por iu parto-eklezio kaj por la tuta eklezio. El tiuj fontoj ni devas seninterrompe erpi (4).

En tiu spirito mi kunvokis je la 25a de januaro 1985 eksterordinaran kunvenon de la Episkopara Sinodo okaze de la 20a jaro de la koncilia fino. elo de tiu kunveno estis aprezi la gracon kaj la spiritajn fruktojn de la Dua Vatikana Koncilio, kaj profundigi ties doktrinon, por ke iuj kredantoj ankora pli bone povas konsenti al i, kaj por ke la koncilio estu vaste konatigata kaj ties aplikado estu disvastigata.

Tiuokaze la sinodaj patroj konstatis: "Tre unuanime estas dezirata Kateismo respektive Kompendio de la tuta katolika kredo- kaj moro-dogmaro, por tiel diri kiel rilatopunkto por la kateismoj respektive kompendioj, kiuj estas verkendaj en la diversaj regionoj. La prezentado devas esti biblia kaj liturgia, prezenti la ustan dogmaron kaj samtempe konformi al la hodiaa vivo" (5). Post la fino mi proprigis al mi tiun deziron, ar i la mia opinio "plene konformis veran bezonon de la tuta eklezio kaj de la parto-eklezioj" (6)

u ni ne danku nun al la Sinjoro el tuta koro en i tiu tago, kiam ni povas prezenti al la tuta eklezio la tekston por la el vivaj fontoj renovigita kateizo sub la titolo "Kateismo de la Katolika Eklezio".

Post la renovigo de la liturgio kaj post la nova kodigo de la kanona juro de la katolikaj orient-eklezioj nun i tiu Kaeismo donos tre gravan konribuon al la verko de la renovigo de la tuta eklezia vivo, kiel la Dua Vatikana Koncilio tion volis kaj enkondukis.

La "Kateismo de la Katolika Eklezio" estas la frukto de tre vasta kunlaboro: Li estas perlaborita en ses jaroj de intensa laboro en la spirito de zorgema malfermiteco kaj de engaita fervoro.

En la jaro 1986 al komisiono de dekdu kardinaloj kaj episkopoj prezidita de la sinjoro kardinalo Josef Ratzinger mi transigis la laboron, prepari malnetaon por tiu kateismo dezirata de la sinodaj patroj. Redakta komitato de sep diocezanaj episkopoj kaj de teologiaj kaj kateizaj fakuloj subtenis la komisionon en sia laboro.

La komisiono estis taskita, doni direktivojn kaj observi la fluon de la laboroj. i singarde akompanis iujn paojn de la redaktado de la na sinsekvaj versioj. La redakta komitato siaflanke transprenis la respondecon, skribi la tekston kaj enverki la modifojn postulitajn de la komisiono, ekzameni la klarigojn de multnombraj teologoj, ekzegezistoj kaj kateizistoj kaj precipe de episkopoj de la tuta mondo, kaj plibonigi la tekston. En la komitato oni komparis sukcesplene la diversajn rimarkigoj, riigis tiel la tekston kaj fortigis la unuecon kaj homogenecon entute.

Poste la malnetao fariis objekto de ampleksa interkonsilio de iuj katolikaj episkopoj, de iliaj episkoparaj konferencoj a de iliaj sinodoj, krome de la institutoj por teologio kaj kateizo. Entute i trovis vastan akceptadon e la episkoparo, kaj oni povas vere konstati, ke i tiu Kateismo estas la frukto de la kunlaboro de la tuta episkoparo de la katolika eklezio, kiu grandanime estis akceptinta mian inviton, transpreni propran parton de respondeco en initiativo, kiu trafas tiel rekte la tutan eklezian vivon. Tiu respondo vekas en mi profundan ojon, ar la kunvokado de tiom da vooj espromas ver tion, kion oni povas nomi "sinfonio" de la kredo. La eldonado de i tiu kateismo respegulas do la kolegian naturon de la episkoparo: i atestas la katolikecon de la eklezio.

Kateismo devas reprezenti fidele kaj organe la doktrinon de la Sankta Skribo, de la viva Tradicio de la eklezio kaj de la atenta instu-ofico, same la spiritan heredaon de la patroj, de la instruistoj, de la sanktaj viroj kaj virinoj de la eklezio, por ekkonebligi pli bone la kristanan misteron, kaj por vivigi nove la kredon de la poplo de Dio. La kateismo devas atenti la evoluon de la instruo, kiun la Sankta Spirto en la kuranta tempo ofertas al la eklezio. i devas anka helpi, per la lumo de la kredo lumigi la novajn situaciojn kaj kaj problemojn, kiuj en la pasinteco ankora ne ekzistis.

La kateismo pro tio enhavos novaojn kaj konataojn (komparu Mat 13,52), ar la kredo ests im la samo kaj samtempe fonto por iam nova lumo.

Por reagi al tia duobla necesao, la "Kateismo de la Katolika Eklezio" unuflanke prezentas la "malnovan" tradiciitan ordon, al kiu jam sekvis la kateismo de la sankta Pio la 5a, kaj ordigas la materion en kvar partojn: la credon, la sanktan liturgion unuloke kun la sakramentoj; la kristanan agadon prezentata elirante el la ordonoj; kaj fine la kristanan preon. Sed samtempe la enhavo estas prezentata en "nova" maniero por respondi al la demandoj de nia tempo.

Tiuj kvar partoj estas ligitaj inter si: la kristana mistero estas objekto de la kredo (unua parto): i estas celebrata kaj prezentata en la liturgiaj agadoj (dua parto); i estas prezenta por ilumini kaj subteni la infanojn de Dio (tria parto); i estas la fundamento de nia preo, kies preferata esprimo estas la "Patronia", kaj i estas la objekto de nia petado, de nia lado kaj de nia porpetado (kvara parto).

La litugio estas mem preo; la konfeso de la kredo pro tio havas konvenan lokon en la celebrado de la liturgio. La graco, frukto de la sakramentoj, estas le nepra kondio de la kristana agado, same kiel la partopreno en la liturgio de la eklezio postulas la kredon. Sed se la kredo sin ne montras en la verkoj, li estas morta (komparu Jak 2,14-26) kaj ne povas doni fruktojn por la eterna vivo.

Legante la "Kateismon de la Katolika Eklezio" oni kapablas kompreni la mirindan unuecon de la misteroj de Dio, Lian savoplanon same kiel la centran pozicion de Jesuo Kristo, la solenaskita Filo de Dio sendita de la Patro, per la agado de la Sankta Spirito homiinta en la sino de la sankta Virgulino, por farii nia Elaetinto. Mortinta kaj resurektinta Li iam estas en Sia eklezio, precipe en la sakramentoj. Li estas la fonto de la kredo, la modelo de la kristana agado kaj la majstro de nia preado.

La "Kateismo de la Katolika Eklezio", kiun mi aprobis la 25an de junio1992 kaj ties publikigon mi dekretis rajte de mia apostola ofico hodia, estas prezentado de la kredo de la eklezio kaj de la katolika dogmaro, kiel i estas testata a iluminata de la Sankta Skribo, de la apostola Tradicio kaj de la instu-ofico de la katolika eklezio. Mi agnoskas tiun kateismon kiel sekura normo por la instruado de la eklezio kaj tiel kiel valida kaj legitima ilo en la servo de la eklezia komuno. i servu al la renovigo, al kiu la Sankta Spirito senese vokas la eklezion de Dio, la korpon de Kristo, la pilrimanton sur la vojo al la nepereonta lumo de la regno.

La aprobo kaj publikigo de la "Kateismo de la Katolika Eklezio" apartenas al la servo, kiun la posteulo de Petro volas fari al la sankta katolika eklezio kaj al iuj unuopaj eklezioj, kiuj estas en paco kaj en komuno kun la Apostola Seo de Romo: tio esta la sama servo, kiu fortikigas kaj certigas iujn disiplojn de la Sinjoro Jesuo kaj firmigas la ligilojn de la unueco en la sama apostola kredo.

Tial mi petas la patistojn de la eklezio kaj iujn kredantojn, akcepti en tiu spirito de komuneco i tiun kateismon kaj zore in untiligi en la plenumado de sia senditeco, kiam ili proklamas la evangelion kaj vokas al vivo la la evangelio. i tiu kateismo estas konfidata al ili, por ke i servu kiel sekura kaj atentika rilato-teksto por la prezentado de la katolika doktrino kaj precipe por la verkado de lokaj kateismoj. i samtempe estas oferata al iuj kredantoj, kiuj volas profundigi ka konojn de la neesploreblaj rioj de la savo (komparu Efe 3,8). Krome i volas oferi apogilon al la ekumenaj klopodoj, kiuj zorgas pri la sankta deziro rilate al unueco de iuj kristanoj, precize montrante la enhavon kaj la harmonian kunligon de la katolika kredo. Finfine la "Kateismo de la Katolika Eklezio" estas oferata al iu homo, kiu demandas nin pri la kazo de nia espero (komparu Pet 3,15) kaj kiu volas ekkoni, kion kredas la katolika eklezio.

La kateismo ne estas kreita anstatai la lokajn kateismojn aprobitaj konforme al la regularo de la ekleziaj atortatoj, de la diocezaj episkopoj kaj episkoparaj konferencoj, precipe kiam ili ricevis la aprobon de la Apostola Seo. i estas kreita kuraigi la kreadon de novaj lokaj kateismoj kaj subteni tiujn, kiuj konsideras la diversajn situaciojn kaj kulturojn, sed samtempe zorge konservas la unuecon de la kredo kaj la fidelecon al la katolika doktrino.

Je la fino de i tiu dokumento, kio prezentas la "Kateismon de la Katolika Eklezio", mi petas la plejsanktan Virgulinon Maria, la patrinon de la homiinta Vorto kaj la patrino de la eklezio, ke i subtenu kun sia potenca porpeto la kateizan servon de la tuta eklezio su iuj niveloj en i tiu tempo, kiam i vokis al nova klopodo pri evangelizado. La lumo de la vera kredo liberigu la homaron de la nesciadon kaj de la sklaveco per la peko, kaj tiu lumo konduku la homojn al la unika libereco digna pri tiu nomo (komparu Joh 8,32): al la libereco en la vivo de Jesuo Kristo sub la gvidado de la Sankta Spirito itere, kaj en la iela regno en la abundo de la beateco de la vidado de Dio okulon e okulo (komparu 1 Kor 13,12; 2 Kor 5,6-8)!

Datumita je la 11a de oktobro 1992, la dridekan datrevenan tagon de la malfermo de la Dua Ekumena Vatikana Koncilio, en la dekkvara jaro de mia pontifikato



Johannes Paulus pp II.

DATEI-NR.: 89313996

2020.09.12.

La kredo-konfeso

Fresco en la katakomboj de la S-ta Genaro en Napolo, Italujo.





PROLOGO



PATRO, ... kaj jen estas la etern vivo, ke ili konu Vin, la sole veran Dion, kaj tiun, kiun Vi sendis (Joh 17,3). Dio, nia Savanto "volas, ke iuj homoj estu savitaj kaj venu al la scio de la vero" (1 Tim 2,3.4). "Ne estas sub la ielo alia nomo, donita inter homoj, per kiu ni devas esti savitaj (Ago 4,12), ol la nomo JESUO.



I • La vivo de la homo - ekkoni Dion kaj Lin ami



1 Dio estas en Si senfine absoluta kaj felia. Per decido farita el pura boneco Li kreis la homon en Sia libera volo, por ke tiu partoprenu en Lia beata vivo. Pro tio Li proksimas al la homo iam kaj ie. Li vokas lin kaj Li helpas lin seri Lin, ekkoni Lin kaj Lin ami per iuj siaj fortoj. iuj homojn, dividitajn inter si per la peko, Li vokas en la unuecon de Sia familio, la eklezio. Li tion faras per Sia Filo, kiujn Li sendis kiel Elaetanton kaj Savanton, kiam la tempo pleniis. Li vokas la homojn en Li kaj per Li, farii en la Sankta Spirito Liaj infanoj kaj tiel heredi felican vivon.

2 Por ke i tiu voko iru en la tuan mondon, Kristo sendis la de Li elvokitajn apostolojn kaj donis al ili la instrukcion proklami la evangelion: "Iru do kaj disipligu iujn naciojn, baptante ilin en la nomon de la Patro kaj de la Filo kaj de la Sankta Spirito; instruante ilin observi ion, kion mi ordonis al vi. Kaj jen mi estas kun vi iujn tagojn, is la maturio de la mondao" (Mat 28.19-20). En la forto de tiu senditco ili eliris kaj "ili predikis ie, kaj la Sinjoro laboris kun ili kaj fortikigis la vorton per la signoj, kiuj sekvis. Amen" (Mar 16,20).

3 Kiu helpe de Dio atentis la vokon de Kristo kaj libere respondis, estis antaenovita per la amo de Kristo, proklami la feliigan anoncon en la tuta mondo. Tiu precioza testamentao ricevita de la apostoloj estis fidele konservita de la posteuloj. iuj kredantoj al Kristo estas vokitaj, tion transdoni de generacio al generacio anoncante la kredon, vivante in en gefrata amo kaj celebrante in en la liturgio kaj en la preado (7).



II. La transdono de la kredo - la kateizo



4 La eklezio klopodas, ke la homaro fariu disiploj de Kristo; la eklezio volas helpi ilin al la kredo, ke Jesuo estas la Filo de Dio, por ke ili havu per la kredo la vivon en Lia nomo. Per instruado i klopodas trejni la homojn al tiu vivo kaj tiel starigi la korpon de Kristo (8). iuj tiuj klopodoj jam frue estis nomataj kateizo.

5 La kateizo estas "kredo-edukado de infanoj, gejunuloj kaj plenkreskuloj, kiu ampleksas precipe prezentadon de la kristana doktrino; enerale oni antaeniras organe kaj sistemate por enkonduki la lernantojn en la rion de la kristana vivo" (CT 18).

6 La kateizo estas malvaste ligita kun kelkaj elementoj de la animzorga tasko de la eklezio, kiuj mem havas kateizan karakteron, prepari al la kateizo a sekvi el la kateizo: La unua predikado de la evangelio, tio estas la misia prediko por la vekado de la kredo; la serado al kialoj kredi; la sperto de kristana vivo; la celebrado de la sakrmentoj; la envicigo en la kristanan komunon, kaj la apostola kaj misia atesto (9).

7 "La kateizo estas malvaste ligita kun la tuta vivo de la eklezio. Esence dependas de la kateizo ne nur la geografia etendio kaj la nombra kreskado, sed anka kaj e pli la interna kreskado de la eklezio, kaj ia konformeco kun la savoplano de Dio (CT 13).

8 La periodoj de la renovio de la eklezio estas anka la flortempoj de la kateizo. Tiel en la grandaj epokoj la ekleziaj patroj dedias sanktaj episkopoj grandan parton de sia animzorga servo al la kateizo. Estas tempoj de la sankta Cirilo el Jerusalemo kaj de la sankta Johanno Krizostomo, de la sankta Ambrosio kaj de la sankta Agusteno kaj de multaj aliaj patroj, kies kateizaj verkoj restas ekzemplodonaj.

9 La servo de la kateizo erpas iam novajn fortojn el la koncilioj. La koncilio de Trento tiurilate estas signifoplena ekzemplo: i donis en siaj dekretoj prioritatan signifon al la kateizo; el i eliris la Roma Kateismo, kiun oni anka nomas la Trentan kaj kiu prezentas unua-rangan verkon kiel mallongversio de la kristana doktrino; la koncilio donis en la eklezio la impulson al impresa organizado de la kateizo, kaj i gvidis al la publikigo de nombraj kateismoj danke al sanktaj episkopoj kaj teologoj kiel la sankta Kanisio, la sankta Karlo Boromeo, de la sankta Turibio el Mongrovejo kaj de la sankta Roberto Bellarmin.

10 Tiel ne mirigas, ke en la tempo post la Dua Vatikana Koncilio, kiu de papo Palo la 6a esti taksita kiel la granda kateismo de la hodiaa tempo, la kateizo de la eklezio denove tiris la atenton al si. La enerala Kateiza Direktorio de 1971, la Episkoparaj Sinodoj pri la evangelizado (1973) kaj pri la kateizado (1977) kaj la analogaj Apostolaj Skribaoj "Evangelii nuntiandi" (1975) kaj "Carechesi tradendæ" (1979) tion atestas. La eksterordinara Episkopara Sinodo de 1985 instigas, verki "Kateismon a Kompendion de la tuta katolika kreda kaj morala doktrinoj" (Fina raporto II B a 4). Papo Johano Palo la 2a akceptis tiun deziron de la Episkopara Konferenco dirante, ke "tiu deziro konformas al vera bezono de la tuta eklezio kaj de la parto-eklezioj" (alparolo de la 7a de decembro 1985). Li cion faris por plenumi tiun deziron de la sinodaj patroj.



III • Celo kaj adresatoj de la Kateismo

11 i tiu Kateismo volas prezenti organan sintezon de la esencaj kaj bazaj enhavoj de la katolika kredo- kaj moralo-doktrino el la lumo de la Dua Vatikana Konzilio kaj la la ampleksa Tradicio de la eklezio. iaj efaj fontoj estas la Sankta Skribo, la ekleziaj patroj, la liturgio kaj la instru-ofico de la eklezio. i estas pensita kiel "rilatopunkto por la Kateismoj a Kompendioj verkendaj en la diversaj regionoj" (Episkopara Sinodo 1985, fina raporto II B a 4).

12 i tiu Kateismo estas efe destinita por tiuj, kiuj responsas la kateizon: unualoke la episkopoj kiel instruistoj de la kredo kaj patistoj de la eklezio. i estas al ili ofertita kiel laborohelpo en ilia tasko instrui la popolon de Dio. Per la episkopoj i diretias al la verkantoj de Kateizmoj, al sacerdotoj kaj kateizistoj. Sed i volas estas utila legao anka al iuj aliaj kredantaj kristanoj.



III • La strukturo de la Kateizmo

13 La Kateizmo estas ordigita la la kvar bazaj pilonoj de la granda kateiza tradicio: La konfeso de la bapto-kredo (kredokonfeso a simbolo), la sakramentoj de la kredo, la vivo el la kredo (la ordonoj) kaj la preado de la kredantoj (la Patronia).



La kredokonfeso (unua parto)

14 Kiu apartenas per la kredo kaj la bapto al Kristo, devas konfesi sian baptokredon anta la homoj (10). Pro tio la kateismo unue pritraktas la revelacion, per kiu Dio sin turnas al la homo kaj donas Sin al li, kaj la kredon, per kiu la homo pri io respondas al Dio (unua alineo). La kredokonfeso kunigas la donojn, kiuj Dio kiel kreinto de iu bono, kiel Elaetinto kaj Sanktiganto donacas al la homo. Li ordigas ilin la la tri gazaj artikoloj de nia bapto. Tiuj estas: La kredo al la Unu Dio, la iopova Patro, la Kreinto; la redo al Jesuo Kristo, Lian filon, nian Sinjoron kaj Elaatinton; kaj la kredon al la Sankta Spirito en la sankt eklezio (dua alineo).

La sakramentoj de la kredo (dua parto)

15 La dua parto de la kateismo prezentas, kiel la savo por iam realigita per Jesuo Kristo kaj la Sankta Spirito estos prezentata: en la sanktaj agadoj de la liturgio de la eklezio (unua alineo), precipe en la sep sakramentoj (dua alineo).

La vivo el la kredo (tria parto)

16 La tria parto de la Kateismo montras la lastan celon de la la la bildo de Dio kreita homo: la beateco; i anka prezentas la vojon, kiu kondukas tien: la libera usta agado kun la helpo de la direktivo kaj de la graco de Dio (unua alineo). Tiu agado realigas la duoblan ordonon de la amo, kiel i estas evoluinta en la dek Diaj ordonoj (dua alineo).

La preo en la kredovivo (kvara parto)

17 La lasta parto de la kateismo agadas pri la senco kaj signifo de la preo en la vivo de la kredanto (unua alieneo). i finias kun mallonga komentario pri la sep petoj de la preo de la Sinjoro, la "Patronia" (dua alieno). En tiuj preoj ja trovias la tuteco de la bonaoj, kiujn ni rajtas esperi kaj kiujn nia iela Paro volas doni al ni..

Praktikaj indikoj por la uzado de la Kateismo

18 i tiu Kateismo estas pensita kiel organa prezentado de la tuta katolika kredo. Oni devis in do legi kiel unueco. Multaj referencoj en la piednotoj kaj rande de la teksto kaj same la registroj fine de la libro (11) ebligas vidi iun temon en sia ligo kun la tutao de la kredo.

1. Johano-Palo la 2a, alparolo de la 25a de januaro 1985: OR 27a de januaro 1985.

2. Johano la 23a. Alparolo okaze de la malfermo de la Dua Vatikana Koncilio je la 11a de oktobro 1962: AAS 54 (1962) p.788.791.

3. Palo la 6a, alparolo je la fino de la Dua Vatikana Koncilio, je la 8a de decembro 1065: AAS 58 (1966) p. 7-8.

4. Johano Palo la 2a, alparolo de la 25a de januaro 1085: OR 27a de januaro 1985.

5. Fina dokumento de la Eksterordinara Episkopara Sinodo 1985, II B 4: Enchiridion Vaticanum vol. 9,S.1785, n. 1797.

6. Johano Palo la 2a, alparolo okaze de la fino de la Eksterordinara sinodo, 7a de decembro 1985, n.6: AAS 78 1986) p.435.

7. Komp. Ago 2,42.

8. Komp. CT 1.

9. Komp. CT 18.

10. Komparu Mat 10,32; Rom 10,9.

11. Montriis, ke estas tro granda laboro por la tradukanto verki tiajn registrojn. Li esperas, ke multaj legantoj havas la eblecon, surkomputorigi la elektronikan tekston de la Kateismo sur sian komputoron tiel serante iujn nociojn per la ser-sistemo de sia komputoro. La adreso de la teksto estas: